Ülseratif kolit, kalın bağırsağın iç yüzeyindeki kolon mukozasının iltihaplı bir hastalığıdır. Mukozanın iltihaplanmasına, kanayan yaraların oluşmasına neden olur. Hastaların çoğunda bağırsağın son kısmı olan rektum hastadır. Bazılarında bağırsakta daha geniş alan, bir kısmında ise bağırsağın tümü hastadır. Bu hastalıkta tutulum kişiye göre farklılık gösterir. Bazı hastalarda başlangıçta kabızlık görülse de genellikle ishalle birlikte yaşanır. Dışkının kanlı olması, içinde mukuslu kaygan ve parlak bağırsak salgısının olması ve cerahat içermesi yaygındır. Bu hastalık süreğen özellik gösterir, yıllarca devam edebilir. Tedaviyle hastada yakınmalar düzelme gösterebilir, ancak yeniden tekrarlayabilir. Bu nedenle tedavinin doktorun uygun göreceği süre ya da devamlı olarak sürdürülmesi gerekir.

Rahatsızlığın sebepleri kesin olarak bilinmemektedir. Fakat genetik yatkınlığın, mide ve bağırsak sistemine giren çeşitli maddeler, bakteriler, virüsler nedeniyle bağışıklık sisteminin verdiği tepkiyle birlikte hastalığın oluşumunda etkili olabilir. Ancak buna sebep olabilecek besin maddeleri ya da mikroorganizmaların kesin olarak tespiti yapılmamıştır. Sebep ne olursa olsun, bağırsaklardaki mukozada iltihaplı hücrelerin artmasına, inflamasyona ve ülserlerin gelişmesine neden olur.

Hastanın öyküsünde kalın bağırsaklarda kanama, ishal ve karın ağrısı olması ülseratif kolit açısından değerlendirilmesini gerektirir. Yapılacak kan tetkikleriyle bağırsak enfeksiyonu belirlenmezse, kesin tanı için kolonoskopi yapılmalıdır. Bu sayede kalın bağırsaklar ile ince bağırsağın son kısmı ayrıntılı olarak görüntülenebilir. Bağırsaklardan parça alınarak biyopsi yapılır. Bu alan duyarlı olmadığından, hastalarda herhangi bir ağrı oluşmaz. Bunların patolojik olarak değerlendirilmesi sayesinde, kesin tanı koyulur.

Sadece kalın bağırsakları etkileyen bu rahatsızlığın sebebi tam olarak bilinmese de tedavisi başarıyla yapılabilir. Bu tedavide hastaların sürekli olarak doktor gözetiminde olması gerekir. Hastalığın şiddeti ve etkilemiş olduğu bağırsak alanına göre bir tedavi planı yapılır. Öncelikle ağızdan alınan ilaçlar ve makattan yapılan lavmanlar tedavinin başlangıcını oluşturur. Bunların yetersiz kaldığı hastalarda, şiddetlenen olgularda ağız ya da damardan kortikosteroid ilaçlar tedaviye eklenir. Hastaların bunu şiddetli yaşaması halinde, hastanede yatarak tedaviye geçilir. Ağır kolit vakalarında bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar kullanılabilir. Bazı durumlarda hastalara cerrahi girişimler yapılabilir. Kortikosteroid ilaç tedavisi sadece 3 ay süreyle yapılmalıdır. Bu ilaçlar kesinlikle aniden kesilmemelidir. Bu hastalığın tamamen tedavi edilebilmesi için, kalın bağırsağın cerrahi olarak dışarıya çıkarılması gerekir.

Bu hastalarda özel bir diyetin faydalı olduğuna dair bilimsel çalışma yapılmamıştır. Ancak toplumda belli oranda görülen süt tahammülsüzlüğü varsa, ishalde artış olabilir. Bu nedenle süt ve süt ürünlerinden uzak durulmalı, laktazlı sütler tercih edilmelidir. Ayrıca romatizma ilaçlarıyla, aspirin hastalığın alevlenmesine neden olacağından, bunların kullanımında dikkatli olunmalıdır. Sadece dengeli ve sağlıklı bir beslenme düzeni kurulmalıdır.

Hastalarda ülseratif kolitin 9-10 yıldan sonra kalın bağırsak kanseri gelişimi riskini arttırdığı belirlenmiştir. Bu hastalığın bağırsakları ne kadar etkilediğine ve bunun ne kadar süreyle devam ettiğine göre değişiklik gösterebilir. Bu hastalarda ülseratif kolit gelişiminden önce, bağırsakların yüzeyinde displazi adındaki değişiklikler olur. Bu tür bağırsak hastalıkların olması halinde, hastalarda 9. Yıldan itibaren, bağırsakların sadece sol tarafını tutan hastalıklarda ise 15. Yıldan itibaren Kolonoskopinin tarama olarak yıllık olarak yapılması gerekir. Bu tetkiklerde öncü kanser lezyonları belirlenirse, kalın bağırsağın tamamı cerrahi olarak alınabilir.